Disruptive Innovation 1: de ‘grote’ trends
Hoe krijgt de commissaris of toezichthouder grip op disruptive innovation? Wat verandert er in het strategieproces? Hoe organiseert de onderneming disruptive innovation: onderbrengen in een aparte nieuwe afdeling, kennis binnenhalen via acquisities of innovatie juist integreren in de bestaande business lijnen? En hoe verandert dan het toezicht? De RvC moet er dichter bovenop zitten, maar hoe moet dat? En wat als er in de lerende organisatie teveel fouten worden gemaakt? Of de directie te defensief of afwachtend blijft? Wat zijn de beschikbare interventie-opties voor de RvC/T en wanneer zijn ze geschikt?
Kortom, disruptive innovation levert een reeks van vragen op voor de toezichthouder. Er is nog weinig theorievorming over de impact van disruptieve technologieën op het vak ‘toezichthouden’. Maar de uitdaging is groot. Van de toezichthouder wordt een doorwrochte visie gevraagd. Hoe pakt u dat aan? In een serie blogs gaan we hier dieper op in.
De ‘grote’ trends
We beginnen bij het begin. We worden overspoeld door nieuwsberichten over steeds weer nieuwe ‘grote doorbraken’ die wel over elkaar heen lijken te buitelen. Niet iedereen ziet dezelfde doorbraken en bovendien verschuiven die in de loop der tijd of worden ze ingehaald door nieuwe doorbraken. Toch zijn de grote doorbraken niet zo hype-gevoelig. Bent u ze eenmaal op het spoor, dan kunt u met die basiskennis even vooruit. Ter illustratie staan een aantal belangrijke technologische doorbraken in Tabel 1 vermeld.
| Tabel 1. Disruptive technology trends | |
|---|---|
| Big data & analytics | Virtual reality |
| Cloud opslag | Zelfrijdende auto en vliegtuig |
| Drones | Internet of things, gekoppeld aan mobile |
| Apps voor meting emoties | DNA aanpassingen |
| Blockchain | Nanotechnologie |
| 3D printing | Quamtumtechnologie |
| Artificiële intelligentie | |
| Robotisering | |
Hoe komt u de grote disruptive technology trends op het spoor? Het is relatief eenvoudig om ze te vinden en op de hoogte te blijven. De meeste toezichthouders kunnen volstaan met een abonnement op nieuwsbrieven en ‘technology specials’ van de grote consulting firma’s of accountantskantoren, 1x per jaar een trendwatcher bezoeken en de krant goed bijhouden.
Vraag de directie op welke wijze zij zich op de hoogte houdt van nieuwe ontwikkelingen. Stimuleer het bezoeken van trendwatchers. Bespreek in informele sfeer wat u zelf aan trends is opgevallen en of die relevant kunnen zijn voor ‘uw’ onderneming.
Veel lastiger, voor de directie, maar nog veel meer voor de toezichthouder, is om de vertaalslag te maken naar de potentiële impact van technologische doorbraken op de strategische positie van de onderneming, de waardeketen en verdienmodellen. Een zinvolle tussenstap is om te reflecteren op de generieke effecten die technologische doorbraken kunnen hebben. In Tabel 2 geven wij een voorzet.
| Tabel 2. Disruptive technology: generieke trends | |
|---|---|
| Trend | Toelichting |
| 1. kennis & IP, maar ook activa en transport worden steeds goedkoper, soms zelfs gratis | Steeds meer kennisorganisaties (bijv. advocaten en consultants) plaatsen hun hoogwaardige kennis gratis op de website. Hun verdienmodel verschuift naar advies en toepassing. Geavanceerde 3D printing + internet maken het mogelijk om locaal het ontwerp te downloaden en te printen. De producent verscheept niet meer. Drones zijn goedkoop en leveren desgewenst in je achtertuin. |
| 2. Personalisatie + social media + mobiel hebben een steeds grotere impact | Big data, gecombineerd met geavanceerde analyse technieken brengen de wensen van de consument feilloos in kaart. Met social media kan tegen lage kosten scherp worden gefocust op precies die klant die interessant is. Op enkele meters afstand wordt de klant via de mobiel al gedetecteerd, krijgt een aanbieding op zijn scherm en kan mobiel betalen. |
| 3. Blockchain technologie geeft in onder meer de financiële, juridische en zorgsector, alsmede internationaal diverse nieuwe mogelijkheden voor beveiliging | Virtuele betaalmiddelen, zoals bitcoins, zijn gebaseerd op blockchaintechnologie. Er ontstaat een alternatief, grijs betaalcircuit buiten het zicht van de overheid.
Maar blockchain stelt ook in staat om fraude en cybercrime terug te dringen en eigendom is beter beveiligd. Online handtekeningen of doktersrecepten kunnen niet mee worden vervalst. |
| 4. Opkomst van veilingmodellen met ‘winner takes all’ modellen | In bijna elke bedrijfstak kan een veiling website worden opgezet die tegen lage kosten, internationaal, klant en leverancier bij elkaar brengt. Door focus op kosten + informatie (transparantie) blijft een beperkt aantal leveranciers over. Is de veiling website dominant, dan is de toetredingsbarrière enorm groot. |
| 5. Opkomst van de ‘sharing economie’ | Vooral jongeren zijn steeds minder geïnteresseerd in bezit van goederen. Zij delen gebruik of huren voor korte tijdseenheden.
In B2B sectoren ontstaat steeds meer de voorkeur om voor het gebruik (service) in plaats van voor het bezit (licentie) te betalen. |
Beleg als RvC/T sparring sessies ‘zonder agenda’ met directie én 2e echelon waarin vrijelijk kan worden verkend wat relevante ontwikkelingen kunnen zijn, bijvoorbeeld die in Tabel 2, of andere. Stimuleer uitwisseling van ideeën met start-ups, opinion leaders en creatieve geesten. Let erop dat discussies niet uitmonden in ‘wie heeft gelijk’, maar in ‘wat zou er kunnen gebeuren en hoe raakt ons dat’?
Macro-gevolgen en maatschappelijke issues
De derde en laatste stap is om de gevolgen van technologische doorbraken en generieke trends op macro niveau en voor de maatschappij te onderzoeken. Het juiste antwoord bestaat niet, van belang is om in scenario’s te denken en van daar uit terug te vertalen wat de organisatie te doen staat. Tabel 3 vermeldt enkele voorbeelden van macro-gevolgen en maatschappelijke issues.
| Tabel 3. Macro-gevolgen en maatschappelijke issues | |
|---|---|
| De mens krijgt hééél veel vrije tijd. Wat gaat hij daar mee doen? Naast opkomst van leisure industrie wordt dit ook een vraagstuk van tegengaan verveling en zinloosheid (anders ontstaat criminaliteit) | Kan er een sprong in bewustzijns-ontwikkeling ontstaan, al dan niet geholpen door apps en DNA aanpassingen? |
| 65% van de huidige banen bestaat over 10 jaar niet meer. Is het onderwijs nog relevant? Zijn leraren relevant? Wat moeten bedrijven aan scholing doen? Worden al die mensen afgevloeid? | De blanke, oudere, laag opgeleide man en allochtone man verliest steeds opnieuw.
Democratie en vrijhandel onder druk Opwarming aarde Cancellen chartaal geld Free speech & recht op zelfbeschikking kunnen onder druk komen te staan. Er ontstaan nieuwe ethische vraagstukken |
| Met zo veel meer vrije tijd en productiviteitsverhoging ontstaat ‘technisch-economisch’ de ruimte voor een basisinkomen. Is dat zinvol of zelfs noodzakelijk? Wordt de inkomensverdeling eerlijker of schever? | |
| Is belasting op robots en pc’s gewenst? ‘Wegenbelasting voor drones’? |
|
| Schaalvoordelen verdwijnen | |
| Waardeketens verdwijnen | Privacy verdwijnt of wordt ondergeschikt aan security |
Wat betekent dit voor u als toezichthouder?
Voor de RvC/T is de uitdaging om vast te stellen of de directie de nieuwe ontwikkelingen in voldoende mate overziet, ze juist weet in te schatten en niet te defensief is. Het is naïef om te denken dat zij aan uw onderneming en bedrijfstak voorbij zullen gaan. Daarvoor is wel nodig dat u zichzelf in voldoende mate en met voldoende diepgang oriënteert op disruptive technologies. De drie invalshoeken in deze blog geven daarvoor een eerste houvast. Als er een onderwerp is waar toezicht zich in belangrijke mate ‘buiten de boardroom’ afspeelt is het dit wel.
Besteed als toezichthouder tenminste 4 uur per week aan oriëntatie op technologische ontwikkelingen. ‘Uw’ organisatie heeft nu al te maken met disruptive innovation of het is een kwestie van tijd voordat zij hierdoor wordt geraakt.
Zie ook onze volgende blogs over disruptive innovation! Hierin gaan wij in op ontwrichting van het strategieproces, organisatiemodellen, etc.
Bent u geïnteresseerd om u verder te verdiepen in het thema Disruptive Innovation en de gevolgen daarvan voor u als toezichthouder? HIER kunt u zich Inschrijven voor de Masterclass Disruptive Innovation.
